Porcelana uchodzi za jeden z najszlachetniejszych i najbardziej cenionych materiałów na świecie, na co wskazuje jej przydomek: „białe złoto”. Od przedmiotów użytkowych, aż do efektownych dekoracji – można z niej wykonać wiele rzeczy, które przydadzą się w każdym domu i nadadzą aranżacji elegancki wyraz. Poznaj zastosowanie porcelany i pomyśl nad tym, jak wprowadzić ją do swojej przestrzeni mieszkalnej.
Czym właściwie jest porcelana i dlaczego jest tak ceniona?
Porcelana to rodzaj ceramiki, której korzenie sięgają VII wieku. Wtedy to w Chinach zaczęto ją produkować ze specjalnej mieszanki glinki kaolinowej, skaleni i kwarcu. To w połączeniu z wypalaniem w bardzo wysokiej temperaturze (1200-1400°C) wpłynęło na jej charakterystyczny wygląd doceniany i dziś:
- śnieżnobiałą lub subtelnie kremową barwę,
- idealnie gładką powierzchnię,
- cienkie, półprzezroczyste ścianki, przez które przesącza się światło,
- mocny połysk przywodzący na myśl szkło.
Wyjątkowa estetyka przesądza o tym, że wyroby z porcelany są pożądane od wielu lat. Niezależnie od tego, co zostanie z niej wykonane, będzie roztaczać wokół siebie eleganckie, luksusowe wrażenie.
Jakie kluczowe właściwości wyróżniają porcelanę na tle innej ceramiki?
Specyficzna metoda wytwarzania wpływa na właściwości porcelanowych produktów, które wyróżniają się:
- odpornością na drobne uszkodzenia mechaniczne – chociaż ścianki tego materiału są niezwykle cienkie, niełatwo o ich zarysowanie. Możesz śmiało używać metalowych sztućców, nie martwiąc się tym, że naczynia stracą na estetyce,
- odpornością na działanie wysokiej temperatury – porcelana nie pęka pod wpływem wysokiej temperatury, a wiele wyrobów z niej nadaje się nawet do podgrzewania w piekarniku czy kuchence mikrofalowej,
- bezpieczeństwem – materiał jest naturalny i neutralny dla zdrowia. Nie wydziela żadnych związków, które mogłyby Ci zaszkodzić albo zmienić smak jedzenia i napojów,
- niską nasiąkliwością – dzięki temu, że nie wchłania płynów, porcelana nie przesiąka zapachami potraw i nie odbarwia się. Utrzymanie jej w czystości jest zatem stosunkowo proste, choć wymaga to ręcznego mycia,
- termoizolacyjnością – materiał utrzymuje temperaturę potraw przez długi czas. Dzięki temu posiłek nie stygnie od razu po podaniu na porcelanowym talerzu, a idealną kawą możesz cieszyć się nie tylko przez kilka minut.
Jakie są najważniejsze rodzaje porcelany, które warto znać?
Do Twojej dyspozycji jest kilka rodzajów porcelany różniących się od siebie m.in. składem i sposobem wypalania, a w rezultacie także wyglądem i właściwościami. Ich szczegółowe porównanie prezentujemy poniżej.
| Rodzaj porcelany | Skład i orientacyjne proporcje | Temperatura wypału | Barwa | Inne właściwości | Zastosowanie |
| porcelana twarda (hard-paste porcelain) | 40–60% kaolinu, 20–30% skalenia, 20–30% kwarcu | 1350–1450°C | śnieżnobiała; często subtelnie prześwitująca na rantach | bardzo odporna na uszkodzenia mechaniczne oraz wysokie temperatury, nieprzepuszczalna dla cieczy | codzienna lub luksusowa zastawa stołowa, herbaciana i kawowa |
| porcelana miękka (soft-paste porcelain) | 25–40% kaolinu, 25–40% skalenia, 30–45% kwarcu + inne dodatki (np. kreda lub gips) | 1100–1250°C | kremowa, ciepła biel z subtelnymi, szarymi i żółtymi tonami; jest mniej prześwitująca niż inne rodzaje | plastyczna i łatwa w formowaniu w fantazyjne kształty, doskonale nadaje się do ręcznego malowania i zdobienia innymi technikami | naczynia o dekoracyjnym charakterze, w tym patery, półmiski i inne do serwowania potraw, a także przedmioty o przeznaczeniu ozdobnym |
| porcelana kostna (bone china) | 30-50% popiołu kostnego, 20-35% gliny kaolinowej, 20-35% skalenia | 1200–1250°C | ciepła biel z delikatną, kremoworóżową poświatą; jest bardzo prześwitująca | ścianki najcieńsze spośród wszystkich rodzajów porcelany, a jednocześnie bardzo wytrzymałe | luksusowa zastawa stołowa i dekoracje domowe |
| ceramika szlachetna (półporcelana) | 30–45% gliny kaolinowej, 20–25% kwarcu, 25–35% skalenia, 5–15% gliny ilastej, 0–5% dolomitu | 1150–1250°C | ciepła biel o lekko kremowym lub jasnoszarym odcieniu; bez prześwitywania | większa odporność na pęknięcia i zarysowania niż fajans, choć mniejsza niż porcelana twarda | codzienna zastawa stołowa |
| porcelana techniczna (ceramika przemysłowa) | 40–99% tlenku glinu, 0–30% gliny kaolinowej, 0–30% kwarcu, 0–20% skalenia | do 1600°C | matowa biel o lekko szarym, kremowym lub beżowym zabarwieniu | wysoka odporność mechaniczna, cieplna i chemiczna, nieprzewodzenie prądu | przemysł elektroniczny, elektrotechniczny i medyczny |
Jakie produkty codziennego użytku wykonuje się z porcelany?
Myśląc o tym, co produkuje się z porcelany, z pewnością masz przed oczami przede wszystkim eleganckie naczynia o luksusowym wyglądzie, który podkreśla wyjątkowość okazji. W rzeczywistości ten materiał użytkowy jest wykorzystywany w wielu obszarach codziennego życia – zobacz, do czego przyda Ci się w domu czy mieszkaniu.
Porcelana na stole: od talerzy po serwisy do kawy
Plastyczność i właściwości porcelany (w tym jej termoizolacyjność) sprawiają, że doskonale sprawdza się pod postacią naczyń. Można z niej wykonać kompletną zastawę stołową, w tym:
- talerze obiadowe, głębokie i deserowe,
- filiżanki ze spodkami i kubki,
- dzbanki i imbryki,
- mleczniki i cukiernice,
- akcesoria do serwowania potraw, np. półmiski, miski, patery, sosjerki, wazy i maselniczki.
Choć wyróżniają się luksusowym wyglądem, nie oznacza to, że mogą Ci służyć tylko od święta. Trwałość porcelany sprawia, że wykonane z niej naczynia sprawdzają się przy intensywnej, codziennej eksploatacji. Używając ich każdego dnia, możesz sprawić, że wszystkie posiłki zyskają wyjątkową oprawę.
Higiena i styl: porcelanowe dodatki do kuchni i łazienki
Porcelana jest naturalna i nie wchodzi w reakcję z żadnymi składnikami spożywczymi. Dzięki temu możesz wykorzystywać ją do przechowywania suchej żywności i przypraw – w tym soli, octu i oleju. Nie wpłynie na smak ani nie obniży terminu ich przydatności do spożycia.
Wykonane z niej akcesoria przydadzą Ci się też w łazience. Są łatwe do utrzymania w czystości, a przy tym niepodatne na destrukcyjne działanie wody, pleśni i osadu wapiennego. Rozważ więc włączenie do aranżacji takich detali jak porcelanowe mydelniczki, kubki na szczoteczki czy różnego rodzaju dozowniki. W długiej perspektywie docenisz ich trwałość i ponadczasowy design, który pasuje do różnych stylów wnętrzarskich.
Porcelana w służbie designu: od gałek meblowych po osłonki na włączniki
Z porcelanowymi akcentami spotkasz się również w meblarstwie i stolarstwie, gdzie używa się ich do produkcji efektownych uchwytów, gałek i klamek drzwiowych. Ich naturalność doskonale współgra z drewnem, dając spójny i miły dla oka rezultat, który pozwala cieszyć się pięknem przyrody we własnych czterech ścianach.
Możesz zdecydować się także na wybór wykonanych z tego materiału włączników światła, gniazdek elektrycznych i opraw oświetleniowych. Porcelana nie tylko pięknie wygląda, ale jest też świetnym izolatorem elektrycznym, dzięki czemu nadaje się do miejsc mających bezpośredni kontakt z prądem. Wynika to z jej struktury chemicznej i fizycznej, która nie pozwala na swobodny przepływ wolnych elektronów.
Gdzie jeszcze porcelana znajduje swoje zastosowanie poza domem?
Unikalne właściwości porcelany przesądzają o tym, że sprawdza się również w innych obszarach życia. W niektórych inspiruje do podziwiania piękna w czystej postaci, a w innych spełnia praktyczną, techniczną funkcję ukierunkowaną na osiągnięcie konkretnych korzyści.
Gdy materiał staje się sztuką: porcelana w rękach artystów
Plastyczność i wysoka przezierność tego materiału umożliwiają wykorzystywanie go w kreatywny sposób. Powstająca w ten sposób sztuka użytkowa przyjmuje różne formy – mogą to być figurki porcelanowe, wazony, rzeźby, a nawet kompletne instalacje artystyczne czy biżuteria.
Uzyskany rezultat i wartość dekoracyjna przedmiotów zależą od zastosowanych technik, których wybór jest bogaty. Materiał ten poddaje się m.in.:
- modelowaniu ręcznemu i maszynowemu,
- wytłaczaniu,
- szkliwieniu, także ze specjalnymi efektami (np. lustro lub krakelura),
- malowaniu ręcznemu,
- stemplowaniu
- barwieniu glazurą,
- grawerowaniu,
- złoceniu i srebrzeniu,
- inkrustowaniu,
- zdobieniu aerografem lub sitodrukiem.
Efektowne wyroby z porcelany to nie tylko piękne ozdoby przeznaczone do urozmaicenia przestrzeni mieszkalnej. Wiele z nich to też wysokiej klasy sztuka, której miejsce jest w muzeach i galeriach. Tę formę artystycznego przekazu realizują chociażby tacy współcześni artyści, jak Ai Weiwei, Bouke de Vries czy Kate Malone.
Ukryta moc porcelany: od przemysłu po medycynę
Delikatność i piękny wygląd porcelany to tylko wierzchołek góry lodowej. Pod jego powierzchnią kryją się inne właściwości użytkowe doceniane w różnych branżach profesjonalnych.
Zalicza się do nich m.in. medycyna. Ze względu na chemiczną obojętność, twardość, odporność na wysoką temperaturę i niską nasiąkliwość używa się jej do produkcji wypełnień stosowanych w protetyce i stomatologii estetycznej – licówek, koron i mostów. Sprawdza się też w laboratoriach medycznych i farmaceutycznych, w których występuje pod postacią sterylnych akcesoriów, np. tygli, zlewek, moździerzy i tłuczków.
W przemyśle elektrycznym i elektrotechnicznym ważną rolę odgrywają z kolei izolatory porcelanowe, które które oddzielają i podtrzymują przewodniki prądu elektrycznego. Znajdują zastosowanie np. w aparatach rentgenowskich, stacjach elektrochirurgicznych, słupach energetycznych, a także sieciach trakcyjnych. Ich użyteczność wynika z tego, że materiał ten jest izolatorem dielektrycznym i okazuje się niepodatny na działanie warunków atmosferycznych, wysokiego napięcia, temperatury i naprężeń mechanicznych.
FAQ
Jaka jest główna różnica między porcelaną a fajansem?
Są to dwa rodzaje ceramiki o odmiennym składzie i procesie produkcyjnym. Najważniejsza różnica między porcelaną a fajansem to odporność na zarysowania i uderzenia, która jest wyższa w przypadku pierwszego materiału. Jest on też bardziej prześwitujący, a po uderzeniu w jego ściankę usłyszysz czysty, dzwoniący odgłos – w przeciwieństwie do fajansu, który nie ma takich właściwości.
Czy każdą porcelanę można używać w mikrofalówce?
Nie. Jeśli producent nie dopuszcza takiego sposobu użytkowania, lepiej z tego zrezygnuj. Zanim włożysz do mikrofalówki talerz czy kubek, upewnij się, że ma oznaczenie microwave safe, np. pod postacią charakterystycznego piktogramu z trzema poziomymi, falującymi liniami.
Dlaczego porcelana kostna jest droższa od twardej?
Wynika to z trudnego do pozyskania surowca (dobrze oczyszczone, kalcynowane kości zwierzęce), z którego składa się porcelana kostna – a twarda powstaje na bazie tańszych i łatwiej dostępnych składników. Jest też podwójnie wypalana w precyzyjnie kontrolowanej temperaturze i krucha przed obróbką termiczną, co utrudnia jej formowanie. W rezultacie proces produkcyjny jest trudniejszy i droższy niż zwykle.
Jak sprawdzić autentyczność porcelany po sygnaturze?
W wysokiej jakości wyrobach porcelanowych możesz spotkać się z sygnaturą na spodzie naczynia (np. nadrukowaną, wytłoczoną przed wypałem lub ręcznie malowaną). Składa się ona zazwyczaj z nazwy producenta, a także kodu i miejsca produkcji. Wystarczy sprawdzić to oznaczenie z normami typowymi dla danej marki albo zapytać bezpośrednio u źródła.
